Þann 15. janúar sl. tók í gildi ákvörðun ríkislögreglustjóra um bann við allri dvöl og starfsemi í Grindavík, í minnsta þrjár vikur, á meðan unnið væri að jarðkönnun og öryggismálum í bænum.
Það er ljóst að þær jarðhræringar sem hafa orðið á Reykjanesskaganum frá 25. október, ásamt eldgosum á þessu tímabili hafa leitt til mikils tjóns á öllum innviðum Grindavíkur sem í dag eru mjög laskaðir og/eða óstarfhæfir.
Þrátt fyrir að unnið hafi verið hörðum höndum að því að auka öryggi í Grindavík með það að markmiði að gera dvöl og atvinnustarfsemi þar mögulega, þá er staðan í Grindavík ekki góð.
Almannavarnir hafa á síðustu vikum unnið að því að meta stöðuna í Grindavík. Um er ræða eitt umfangsmesta verkefni vegna náttúruhamfara sem almannavarnakerfið og stjórnvöld hafa tekist á við.
Grindavík er án kalds neysluvatns, þar sem stofnlögn er ónýt og tengibrunnur skemmdur eftir hraunrennsli. Talið er að dreifikerfið sé laskað, en ekki er hægt að kanna það fyrr en þrýstingur er kominn á kerfið. Vegna þessa er t.d. ekkert slökkvivatn er á brunahönum Grindavíkur. Viðgerðir verða umfangsmiklar og tímafrekar.
Stofnlögn heitavatnsins frá Svartsengi er ónýt og því er nú notast við lögn sem liggur undir hrauni. Sú lögn er með skemmda einangrun og óvíst hve lengi hún mun duga og hversu mikinn þrýsting hún þolir. Þrátt fyrir að náðst hafi að að halda lágmarkshita í byggðinni getur það breyst hratt við minnstu breytingu og því var biðlað til íbúa að hækka ekki hita eða nota heitt vatn, þegar farið var heim. Rúmlega 200 hús eru án hitaveitu en flest þá hituð með rafmagni.
Vegna skemmda leka nú um 40-50 lítrar/sek úr kerfinu, sem telst mjög mikið. Dreifikerfið er viðkvæmt og erfitt verður að finna alla þá staði sem hafa skemmst, svo ætla má að bráðabirgðaviðgerðir verði umfangsmiklar og tímafrekar.
Afkastageta Svartsengis á heitu vatni er í hámarki og vera má að grípa þurfi til skömmtunar í öðrum sveitarfélögum vegna þessa.
Fráveitukerfið í Grindavík var myndað eftir jarðskjálftana 10. nóvember og búið var að gera á því bráðabirgðaviðgerðir, án þess að þrýstingsprófa. Þrátt fyrir að fráveitukerfið hafi ekki verið skoðað frá síðasta eldgosi þá er kerfið talið illa farið vegna aflögunar jarðvegs. Bæði hafa hreyfingar verið miklar og fleiri svæði í bænum sigið. Það getur valdið vandræðum síðar og jafnvel víðar í bænum. Óvissa ríkir því um umfang og tímaramma viðgerða.
Stofnstrengur rafmagns frá Svartsengi skemmdist í hraunrennslinu og var því bráðabirgðastrengur hengdur yfir hraunið. Á meðan var Grindavík keyrð á færanlegum varaaflsvélum í eigu Landsnets til að halda rafmagni á byggðinni. Dreifikerfið er því laskað en með mikilli aðstoð ýmissa aðila hefur tekist að fæða nær öll hús með rafmagni. Dreifikerfið er viðkvæmt gagnvart jarðhræringum, álagi og veðri. Viðgerðir verða umfangsmiklar og tímafrekar.
Miklar skemmdir urðu á mannvirkjum fjarskiptafyrirtækja á fjallinu Þorbirni. Háspennulína upp á fjallinu eyðilagðist en stöðin er rekin á varaafli á meðan bráðabirgðastrengur verður lagður.
Fjarskiptasamband er í lagi og telst tryggt. Önnur af tveimur tengingum hjá Mílu við Grindavík rofnaði þegar hraun fór yfir streng. Ef ekki tekst að gera við strenginn verður annar settur yfir hraunið við hlið háspennulínunnar. Símstöð í Grindavík virðist virka að fullu en óvíst er um stöðuna á heimtaugum.
Grindavíkurvegur er lokaður norðan við bæinn eftir að hraun rann yfir hann. Búið er að gera bráðabirgðaviðgerðir á öllum öðrum vegum í eigu Vegagerðar og á flestum götum innanbæjar. Í fáeinum götum eru lokað fyrir umferð vegna ástands þeirra og sprunguhættu. Á það sérstaklega við um nýbyggingarhverfi og í Sundahverfi (iðnaðarhverfi). Áreiðanleiki bráðabirgðaviðgerða verður metinn með jarðsjá. Búið er að kortleggja 17% af götum innanbæjar og af þeim gögnum er eingöngu búið að greina 10%. Verkið gengur mun hægar en vonir stóðu til og er það fyrst og fremst vegna veðurs og aðstæðna.
Þegar eldgos hófst 14. janúar voru Náttúruhamfaratrygginga Íslands langt komnar með tjónamat á húsum og búið var skoða ríflega 260 húseignir af 375 sem tilkynntar voru. Vegna eldgossins hafa fleiri tjón orðið og því þarf að endurmeta stöðuna. Fjöldi fasteigna er án heits vatns og/eða rafmagns og hafa þegar orðið tjón á eignum vegna frostskemmda og/eða leka. Óvissa er um hversu margar fasteignir að hafa orðið fyrir tjóni.
Hluti stofnana og fjöldi annarra fasteigna í eigu Grindavíkurbæjar eru laskaður og jafnvel ónýtar. Ekki hefur gefist tækifæri til að meta skemmdir og umfang tjóns að fullu. Frá 10. nóvember hefur allri starfsemi og þjónustu á vegum Grindavíkurbæjar verið sinnt frá Reykjavík og engin hefðbundin þjónusta við íbúa, fyrirtæki og samfélagsleg málefni verið til staðar í Grindavík.
Í gær var birt nýtt hættumat Veðurstofu Íslands, þar kom fram að líkurnar á kvikuhlaupi og eldgosi hafi aukist í nágrenni við Grindavík. Ekki er víst að fyrirvarinn verði eins langur og í síðasta eldgosi, en þá var um fimm klukkustunda fyrirvari frá því jarðskjálftahrina byrjaði þangað til að eldgos hófst rétt sunnan Hagafells. Samkvæmt hættumati Veðurstofunnar er einnig töluverð hætta í Grindavík vegna jarðfalls ofan í sprungur.
Langvarandi og endurtekin atburðarrás hefur þegar dregið úr úthaldi og aðgerðagetu almannavarnakerfisins, samstarfsaðila, rekstraraðila mikilvægra innviða og hagaðila. Í fyrsta sinn í sögunni veldur langvarandi álag á björgunarsveitir því að ekki er unnt að mæta að fullu óskum viðbragðsaðila um aðstoð. Álagið er jafnframt farið að koma niður á viðbragðsgetu í öðrum aðgerðum.
Að því sögðu þá hallar hvergi á samhug eða vilja almannavarnakerfisins og hagaðila varðandi stuðning við Grindvíkinga og framgang verkefna í þágu endurreisnar Grindavíkur.