Almannavarnir á Íslandi eru í samstarfi við EFTA löndin í vinnuhópi um almannavarnir ( Working Group on Civil Protection) þar sem löndin vinna að sameiginlegum hagsmunamálum í almannavörnum. Með EES samningnum getur Ísland, ásamt EFTA ríkjunum tekið þátt í starfi og verkefnum Evrópusambandsins í almannavörnum (The Union Civil Protection Mechanism). Noregur og Ísland hafa verið virkir þátttakendur í því starfi síðustu árin.
Ákvörðun No 1313/2013/EU segir til um starf almannavarna í Evrópusambandinu og þar er sett fram stefna um markmið, umfang og skilgreiningar.
“The Union Civil Protection Mechanism” vinnur að samhæfingu aðgerða, auðveldun samstarfs og sinnir aðstoðarbeiðnum aðildarlandanna í almannavörnum þegar hamafarir dynja yfir, bæði hjá aðildarríkjum og ríkjum utan ESB.
Almannavarnaáætlunin
Ýmis verkefni eru fjármögnuð í almannavarnaáætluninni (Civil Protection Work Programme ) svo sem varnir og viðbúnaður í almannavörnum, æfingar, þjálfun, sérfræðingaskipti og fleira. Evrópusambandið leggur mikið upp úr því að styrkja getu aðildarríkjanna við að takast á við hættuástand, hvort sem um er að ræða náttúruvá, tæknivá, heilsuvá eða önnur váverk t.d. af mannavöldum. Gert hefur verið átak í almannavörnum innan sambandsins með áherslu á samhæfingarþáttinn.
Evrópusambandið stendur fyrir umfangsmiklu þjálfunarprógrammi, sem viðbragðsaðilar frá Íslandi hafa tekið þátt í.
Þá stendur viðbragðsaðilum til boða að fara í fræðsluferðir til almannavarna víðs vegar um Evrópu á vegum sérfræðingaskipta almannavarna Evrópusambandsins Exchange of Experts. Viðbragðsaðilar og sérfræðingar frá Íslandi hafa farið í fræðsluferðir til systurstofnana í Evrópu á vegum Exchange of Experts meðal annars til ítölsku og þýsku almannavarnanna. Þá hafa margir sérfræðingar og viðbragðsaðilar frá Evrópu sótt Ísland heim til að kynnast starfi almannavarna á Íslandi:
Meðal annars hópar frá Grikklandi og Ítalíu til að kynna sér viðbrögð við eldgosum og jarðskjálftum á Íslandi.
Við hættuástand eða hamfarir er hægt að kalla eftir aðstoð frá Evrópusambandsríkjum, en neyðarvakt er allan sólarhringinn í samhæfingar- og stjórnstöð sambandsins ERCC (Emergency Response Coordination Centre) sem staðsett er í Brussel. Ríki, sem þarfnast aðstoðar vegna hamfara hvort sem er innan bandalagsins eða utan, geta sent ERCC aðstoðarbeiðnir. ERCC sendir beiðnir til aðildarlandanna, sem bjóða fram úrræði sem henta.
Ísland fékk styrk frá Evrópusambandinu til að fara í björgunaraðgerðir til Haiti þegar íslenska alþjóðasveitin fór í kjölfar jarðskjálftanna þar í rústabjörgun árið 2010. Í COVID heimsfaraldrinum fékk Ísland styrk til að sækja íslenska fjölskyldu til Wuhan í Kína, sem varð innlyksa þar vegna faraldursins. Auk þess fengust styrkir til að flytja tugi íslenska borgara, sem voru strandaðir víðs vegar um heiminn, með borgaraflugi (repatriation flights) til Íslands, en Evrópusambandið skipulagði hundruð flugferða í COVID faraldrinum.
CECIS (Common Emergency Communication and Information System) Samskipti milli ríkjanna í hamförum fara í gegnum samskiptakerfið CECIS sem tryggir beina upplýsingagjöf milli ERCC og þátttökuríkja. Í CECIS gagnagrunninum er hægt að nálgast upplýsingar um sérhæfðar hjálpareiningar (modules) sem aðildarlöndin leggja til samstarfsins og hægt er að óska eftir þegar neyðarástandi er lýst yfir.
Almannavarnadeild ríkislögreglustjóra sér um samskipti við almannavarnir Evrópusambandsins í CECIS.
Civil Protection Forum. Þriðja hvert ár er haldin metnaðarfull almannavarnaráðstefna í Brussel Civil Protection Forum þar sem fulltrúar almannavarna í Evrópu og víðar taka þátt í. Almannavarnadeild ríkislögreglustjóra hefur tekið þátt bæði með verkefnum, kynningum og umræðum.
